U Vladičinom Hanu i Surdulici je segregacija romskog stanovništva veoma izražena. Više od 95% stanovništva romske nacionalnosti živi u naseljima, mahalama, fizički odvojenim od ostalih urbanih i ruralnih delova opština. U mahalama se govori romski jezik, a sveukupna segregacija uslovljava da romska deca ne govore srpski jezik pre ulaska u pripremni predškolski program i zatim osnovnu školu. Zbog inicijalnog nepoznavanja ili slabog poznavanja srpskog jezika, deca od početka školovanja zaostaju u radu i pokazuju slabiji uspeh u školi od dece koja govore srpski kao maternji jezik. Problem počinje da se rešava tek kad postane očigledan.

Blagovremen i kreativan odgovor Udruženja Roma intelektualaca

Audio-video bukvar na romskom jeziku je nastao kao odgovor na potrebe naših najmlađih korisnika i korisnica koji pohađaju pripremno-predškolski program i niže razrede osnovne škole. Bukvar je prva knjiga sa kojom se deca susreću u školi. Tekstovi u bukvaru su prilagođeni potrebama, znanju i interesovanju dece što omogućava njihovo lako savladavanje i učenje. Baš u tom periodu deca romske nacionalnosti imaju najveći problem sa razumevanjem. Zato smo kroz naš rad, razgovor sa decom i njihovim roditeljima, razgovorom sa nastavnim kadrom i stručnjacima ustanovili da bi prevod bukvara na romski jezik predstavljao olakašanje za razumevanje i učenje u prvom razredu. Dalje, da bi naš prevod imao pravovremeni uticaj na učenje naših korisnika i korisnica on mora biti snimljen audio (audio-vizuelno) da bi, na početku školske godine, kada deca još ne znaju da čitaju i pišu, postao koristan alat u školovanju. Na ovaj način, nesvakidašnji bukvar na romskom jeziku, postaje pomoć roditeljima, pomoć učiteljima i učiteljicama, i najvažnije, deci u savladavanju učenja srpskog jezika.  

Projekat Audio-video bukvar na romskom jeziku je metodologijom obuhvatio 8 radionica sa 40 dece iz 6 osnovnih škola iz Vladičinog Hana i Surdulice  na kojima su se prevodili tekstovi iz bukvara na romski jezik uz facilitaciju romskih medijatora, snimanje i obradu prevedenih tekstova na romski jezik u audio-video formatu i njihovo prikazivanje u školama i na proslavi 8.aprila Međunarodnog dana Roma. Snimili smo 32 teksta iz bukvara. Tekstove su recitovali i čitali učenici starijih razreda romske nacionalnosti iz škola partnera na projektu. Na prikazivanju audio-video materijala u školama bilo je puno komentara i utisaka. Svi prisutni su bili oduševljeni ovim radom i zalaganjem učesnika i učesnica projekta. Iako ne mogu zvanično da uključe prevode u školski nastavni kurikulum, nastavni kadar je podržao upotrebu prevoda tekstova iz bukvara za bolje učenje i savladavanje gradiva.

Još malo o aktivnostima Udruženja Roma intelektualaca

Udruženje Roma intelektualaca radi na unapređenju života romske zajednice na jugu Srbije od 2002. godine. Misija udruženja je integracija romskih porodica u lokalnu zajednicu. Projekti koje sprovodimo oslanjaju se na četiri stuba Strategije za socijalno uljučivanje Roma i Romkinja u Republici Srbiji: obrazovanje, zapošljavanje, socijalna i zdravstvena zaštita. Osim realizacije projekata finansiranih od strane donatora, radimo na lobiranju kod lokalnih samouprava i zagovaranju za poboljšanje života pripadnika romske zajednice na nacionalnom nivou.

U Vladičinom Hanu i Surdulici realizujemo najveći broj aktivnosti. U ove dve opštine zvanično živi 4100 Roma i Romkinja. Naš svakodnevni rad sprovodimo u 8 romskih naselja i mahala i do sada smo direktno uključili više od 1800 ljudi iz ove grupe. Projektne ideje zahvaljujući tome dolaze direktno iz zajednice. Svaka projektna ideja je izgrađena na detekciji problema u zajednici, a zatim, kroz razgovor, identifikovanju mogućih rešenja problema od strane budućih korisnika istog projekta. Na ovaj način možemo reći da je Udruženje Roma intelektualaca medijator između donatora i naše romske zajednice. Smatramo da je uloga našeg udruženja da identifikujemo probleme zajednice, da pomognemo u mapiraju potreba zajednice i da kroz aplikacije predstavimo donatorima to na jasan način.

Ono za šta se borimo je podrška romskom jeziku, romskoj kulturi i romskim načinima u svim sferama života, počevši od osnovnog obrazovanja. Inkluzija jeste bitna, integracija veoma važna, ali identitet, očuvanje identiteta za jednu zajednicu predstavlja prioritet. 

Jovana Mihajlović Mijović

—

Tekst je objavljen u okviru projekata Interkulturalni dijalog o Evropskoj uniji i Hrabri iskoraci. Ovaj tekst je objavljen uz finansijsku pomoć Evropske unije i Balkanskog fonda za demokratiju (BTD), Nemačkog Maršalovog fonda Sjedinjenih Američkih Država. Za njegovu sadržinu isključivo je odgovorna autor(autorka) i ta sadržina nipošto ne izražava stavove Evropske unije, BTD-a, niti Vlade Sjedinjenih Američkih Država.